Şirketler ülkeleri geçti, peki kim yönetecek?

Dünya ekonomisinin dengeleri sessizce değişiyor. Bugün Nvidia başta olmak üzere teknoloji devlerinin büyüklüğü ülke ekonomilerini geçti. Bir zamanlar şirketler devletin hizmetindeydi. Şimdi devletler bu şirketlerin servisine bağımlı.

Nvidia'nın piyasa değeri 5 trilyon doları aştı. Apple ve Microsoft da zaten bu seviyelere yakın. Bu 3 şirket, neredeyse tüm Avrupa borsasının değerine denk hale geliyor. Üstelik konu sadece büyüklük de değil. Veri, yapay zeka, altyapı ve bulut teknolojisi üzerinden ciddi bir egemenlik kurdular.

Artık şirketler arasında pazar payı değil, dijital toprak kavgası yaşanıyor. Her uygulama her cihaz yeni bir tür koloni gibi.

EGEMENLİK EROZYONU 

Eskiden şirketler hükümetlerden alacakları lisansa tabiydi. Bugün hükümetler bu şirketlerin ürünlerini kullanmadan güvenlik, iletişim, eğitim hatta seçim bile yapamıyor.

ABD'nin ulusal güvenlik altyapısı Microsoft sunucularında. Avrupa Komisyonu'nun yapay zeka altyapısı Amazon AWS üzerinden çalışıyor.

Yani devletler kendi sınırlarını korusa da verilerini koruyamıyor.

FİNANSAL KIRILGANLIK RİSKİ 

Piyasalarda devlerin hisseleri küresel endekslerin de yönünü belirler hale geldi.

Nvidia veya Apple hisselerindeki bir sert düşüş yalnızca Wall Street'i değil, Norveç Varlık Fonu'ndan Japonya emeklilik fonuna kadar tüm küresel servet zincirini etkileyebilecek pozisyonda.

2008'de "Bankalar batarsa dünya batar" deniyordu. O dönemki krizi torunlarımıza bile anlatacağız. 2025 yılında ise bu durum "Teknoloji hisseleri çökerse dünya donar." pozisyonuna evrildi.

DEMOKRASİ AÇIĞI 

Yapay zeka sistemleri artık haber akışını, reklamı, siyaseti hatta tüketici davranışlarını da etkiliyor. Bu güç aslında klasik anlamda piyasa rekabetinden çok dijital bir otorite olarak karşımıza çıktı.

Şirketlerin CEO'ları birer "seçilmemiş lider" pozisyonunda. Toplumu etkileme güçleri birçok seçilmiş politikacıdan bile fazla. Örneğin Elon Musk.

Söz konusu durum bir sonraki seçimlerde oyları kimi sayacağından ziyade algoritmaları kim yazacak sorusu daha kritik.

ŞİRKET DİPLOMASI ÇAĞI 

Artık şirketler dış politika aktörü. Elon Musk'ın Starlink uyduları Ukrayna'daki savaşta kullanılıyor. Microsoft Çin ile siber güvenlik anlaşması yapıyor. Google AB ile pazarlık yapıyor. Nvidia çip konusunda Çin'in vazgeçilmezi.

Yani diplomasi artık yalnız devlet arasında değil devletler-şirketler arasında da önemli bir denge oyunu.

Kapitalizmin anayasası değişiyor

Yukarıda anlattıklarımızı ister teknolojik devrim ister ekonomik tekelleşme olarak adlandıralım.

Gerçek şu ki; dünya ekonomisi artık şirketler merkezinde şekilleniyor.

Jerome Powell faiz açıklaması yaparken yatırımcının gözü Nvidia bilançosunda.

Devlet başkanları zirvede toplanıyor ancak Google algoritması zirvenin gündemini belirliyor.

Özetle;

21. yüzyılın devletleri anonim şirketler.