İtalya, servet eşitsizliğinde neden sınıfta kalıyor?

İtalya'nın emsal ülkelere kıyasla son derece düşük olan miras vergisi, sosyal hareketliliği baltalarken devleti milyarlarca euro'luk gelirden mahrum bırakıyor.

Analistler, İtalya'nın miras vergisi oranlarını diğer büyük ekonomilerin seviyesine çekmesinin, ülkenin kronikleşen ekonomik ve toplumsal sorunlarını hafifletebileceğini belirtiyor.

Ekonomistler Salvatore Morelli ve Demetrio Guzzardi'nin çalışmasına göre, İtalya'da geçen yıl el değiştiren servetin toplamı yaklaşık 243 milyar euro'ya ulaştı. Bu rakam, ülkenin milli gelirinin yüzde 14'üne denk geliyor.

Reuters'a konuşan, Pisa'daki Sant'Anna University'den iktisat tarihçisi Giacomo Gabbuti, bu oranın son 30 yılda ikiye katlandığını ve 19. yüzyıl sonundan bu yana en yüksek seviyeye çıktığını söyledi.

İkinci Dünya Savaşı sonrası kuşağın biriktirdiği varlıkların değeri arttıkça benzer bir eğilim pek çok gelişmiş ekonomide görülse de İtalya'daki seviye özellikle dikkat çekiyor.

Buna karşın İtalya'da nesilden nesile aktarılan servet, ortalama yüzde 0,5'in altında vergilendiriliyor. Bu oran, küresel ortalamanın üçte birine tekabül ediyor.

DÜŞÜK VERGİ, DÜŞÜK SOSYAL HAREKETLİLİK

Roma Tre University'de iktisat profesörü olan Salvatore Morelli, "İtalya'nın mirası düşük vergilendirmesi sosyal hareketliliği baltalıyor ve imtiyazı bir kuşaktan diğerine taşıyor" diye konuştu.

İtalya'nın en varlıklı insanlarının büyük bölümü servetini miras yoluyla edindi.

İsviçre merkezli UBS'in yayımladığı rapor da ülkede geçen yıl 62 milyarder bulunduğunu ve bunların sadece yüzde 42'sinin kendi servetini yarattığını gösterdi. Bu oran, Avrupa'nın en düşük seviyelerinden biri olarak öne çıkıyor.

Ülkenin en zengin kişisi olan Giovanni Ferrero'nun yaklaşık 41 milyar dolarlık serveti bulunuyor.

Ferrero, Nutella'yı üreten şirketteki çoğunluk hisselerini 2015 yılında babası Michele'den miras aldı.

Bunun kökleri ise oldukça derinlere uzanıyor. İtalya Merkez Bankasının araştırması, 1427'de Rönesans dönemi Floransa'sında en zengin üçte birlik dilimde yer alan ailelerin, aradan geçen savaşlara, salgınlara ve devrimlere rağmen 2011'de hâlâ en üst dilimde kalma ihtimalinin yüzde 50 daha yüksek olduğunu ortaya koydu.

Bu çalışma 2016'da yayımlandığında ülkede geniş yankı bulsa da herhangi bir vergi politikası değişikliğine yol açmadı.

MİLYARLARCA EURO'LUK KAYIP GELİR

İtalya, miras vergisinden yılda yalnızca 1 milyar euro gelir elde ediyor. Buna karşılık Almanya ve Britanya'da bu rakam yaklaşık 9 milyar euro, Fransa'da ise 21 milyar euro seviyesinde.

Söz konusu ülkelerin ortalama vergi oranları sırasıyla yüzde 2, yüzde 2,9 ve yüzde 7,5.

Morelli, İtalya'nın cılız miras vergisi gelirinin sadece yüzde 30'unun 1 milyon euro'yı aşan varlıklardan geldiğini söyledi.

İtalya, vergi oranını Avrupa Birliği ortalamasına yaklaştırsa yaklaşık 6 milyar euro ek gelir sağlayabilir.

MELONİ HÜKÜMETİ DEĞİŞİME KARŞI

Milano'daki Bocconi University'de iktisat profesörü olan Tito Boeri, bu ek gelirin eğitimi ve çocuk bakımını güçlendirmek için kullanılabileceğini, bunun da büyüme potansiyelini artırıp eşitsizliği azaltacağını ifade etti.

Diğer bazı ekonomistler ise bu kaynağın, Başbakan Giorgia Meloni'nin dar gelirli kesimin üzerindeki vergi yükünü azaltmasına yardımcı olabileceğini ve böylece iç talebin canlanacağını belirtiyor.

Fakat konu siyasi olarak son derece hassas. Meloni'nin sağcı hükümeti, varlıklı İtalyanların daha ağır vergilendirilmesine yönelik muhalefet ve sendika çağrılarını defalarca geri çevirdi.

Meloni, bu ay sosyal medya platformu X'te paylaştığı mesajda, "Sol sürekli servet vergisi istiyor. Sağ iktidardayken bunların asla yasalaşmayacağını bilmek rahatlatıcı" dedi.

Ülkede pek çok kamu hizmetinin AB standartlarının altında kalması ve halkın devlete güveninin düşük olması, her türlü vergi artışına yönelik tepkiyi güçlendiriyor.

Medya milyarderi Silvio Berlusconi, 2001'de başbakan olduğunda miras vergisini tamamen kaldırmıştı.

Vergi, beş yıl sonra gelen hükümet tarafından düşük oranlarla yeniden yürürlüğe konuldu.

2022'de göreve gelen Meloni ise zenginlerin varlıklarını hayattayken varislerine devrederek vergiden kaçınmasını kolaylaştıran düzenlemeler yaptı.

VERGİ SİSTEMİ ZENGİNLERİ KAYIRIYOR

İtalya'da eşler ve çocuklar için 1 milyon euro'ya kadar olan miraslar vergiden muaf tutuluyor. Bu eşiğin üzerindeki tutarlar yüzde 4 oranında vergilendiriliyor. Diğer mirasçılar ise daha düşük muafiyetlerle yüzde 8'e varan oranlarda vergi ödüyor.

Buna karşılık Fransa ve Almanya, daha sınırlı muafiyetler ve yüzde 5 ile yüzde 60 arasında değişen vergi dilimleri uyguluyor.

İtalya'da miras vergisine karşı çıkanlar, ülkenin zaten yüksek vergili olduğunu ve ek artışların büyümeye zarar vererek zenginleri yurt dışına yönelteceğini savunuyor.

Fakat yakın tarihli araştırmalar, toplumun en varlıklı yüzde 7'lik kesiminin, düşük ve orta gelirli çalışanlara kıyasla oransal olarak daha az vergi ödediğini gösteriyor.

Zenginlerin tipik gelir kaynakları olan bazı gayrimenkuller ve finansal varlıklar düşük vergilendirilirken, serbest meslek sahipleri için uygulanan "düz oranlı" gelir vergisi de avantaj sağlıyor.

Sant'Anna University'den Gabbuti, Fransa ve Almanya deneyiminin, miras vergisini artırmanın ciddi bir iktisadi risk taşımadığını gösterdiğini söyledi.

Gabbuti, "Euro Bölgesi'nin en büyük iki ekonomisi, mirasları çok daha ağır vergilendiriyor ama bu durum ne zenginlerin yurtdışına kaçmasına yol açıyor ne de ekonomik büyümeyi kayda değer biçimde baltalıyor" diye ekledi.